Τι είναι το εξάρθρημα επιγονατίδας;
Tο εξάρθρημα επιγονατίδας είναι ένας τραυματισμός στο γόνατο, κατά τον οποίο η επιγονατίδα γλιστρά (εξαρθρώνεται) έξω από την κανονική της θέση (επόμενη εικόνα). Συμβαίνει συνήθως σε νέα δραστήρια άτομα ηλικίας από 14-15 ετών και άνω, ενώ εμφανίζεται σπάνια μετά τα 40.
Κατά το εξάρθρημα, η επιγονατίδα εξαρθρώνεται σχεδόν αποκλειστικά προς τα έξω. Μετά τον τραυματισμό το γόνατο είναι ελαφρά λυγισμένο, επώδυνο και πρησμένο. Συνήθως η επιγονατίδα ανατάσσεται εύκολα με έκταση (τέντωμα) του γόνατος. Εάν δεν αναταχθεί αυτόματα, τότε τυπικά φαίνεται εκτός θέσης, στο έξω πλάγιο του γόνατος.
Απαιτείται θεραπεία, διαφορετικά μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια αστάθεια, υποτροπιάζοντα εξαρθρήματα, αρθρίτιδα και λειτουργική ανεπάρκεια του γόνατος.
Α. Φυσιολογικό, Β. Εξάρθρημα επιγονατίδας, Γ. Μετά την ανάταξη
Aνατομία επιγονατίδας
Η επιγονατίδα είναι το μεγαλύτερο σησαμοειδές οστούν του σώματός μας (σησαμοειδή είναι τα οστά που περικλείονται σε ένα τένοντα). Περικλείεται στον εκτατικό μηχανισμό του γόνατος (καταφυτικός τένοντα του τετρακεφάλου, επόμενη εικόνα).
Η επιγονατίδα φυσιολογικά κινείται προς τα κάτω και πάνω, κατά την κάμψη και έκταση του γόνατος ακολουθώντας την πορεία της μηριαίας τροχιλίας, μιας αύλακας δηλαδή, στην πρόσθια επιφάνεια του μηριαίου οστού, σχηματίζοντας έτσι την επιγονατιδομηριαία άρθρωση.
Η Επιγονατίδα
Η φυσιολογική πορεία της κίνησης της επιγονατίδας εξασφαλίζεται και καθορίζεται από διάφορους παράγοντες οι κυριότεροι από τους οποίους είναι:
- Το φυσιολογικό σχήμα και κυρίως το βάθος της μηριαίας τροχιλίας.
- Οι καθεκτικοί σύνδεσμοι, που σταθεροποιούν την επιγονατίδα κατά την κίνησή της (στατικοί σταθεροποιητές).
- Οι μύες που καθορίζουν την κίνηση της επιγονατίδας (δυναμικοί σταθεροποιητές).
Ποια είναι η κλινική εικόνα και πως γίνεται η διάγνωση;
Εάν η επιγονατίδα παραμένει εξαρθρωμένη, η διάγνωση είναι προφανής (επόμενη εικόνα). Σε διαφορετική περίπτωση, το ιστορικό και η κλινική εξέταση θα θέσουν την διάγνωση του εξαρθρήματος της επιγονατίδας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η επιγονατίδα ανατάσσεται αυτόματα, ή με τη βοήθεια του παραϊατρικού προσωπικού (φυσικοθεραπευτές, γυμναστές), πριν ο ασθενής προσέλθει στον Ορθοπαιδικό. Σε αυτή την περίπτωση το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι ο πόνος, που συνοδεύεται από αίμαρθρο (συλλογή αίματος στην άρθρωση), λόγω ρήξης των συνδέσμων που συγκρατούν την επιγονατίδα στη θέση της.
Εξάρθρημα επιγονατίδας (μπλε βέλος)
Στην εξέταση, ο πόνος εντοπίζεται στο έσω χείλος της επιγονατίδας. Σε μερικές περιπτώσεις είναι δυνατό να αποσπαστεί ένα οστεοχόνδρινο τμήμα, (συνήθως από τον έξω μηριαίο κόνδυλο), το οποίο να κινείται ελεύθερα εντός της άρθρωσης και να προκαλεί εμπλοκή του γόνατος (αδυναμία πλήρους έκτασης ή κάμψης του γόνατος).
Πολύ χαρακτηριστική είναι η δοκιμασία φόβου (apprehension test, επόμενη εικόνα). Κατά τη δοκιμασία αυτή ο εξεταστής πιέζει την επιγονατίδα προς τα έξω και ταυτόχρονα ο ασθενής εκλύει φόβο για επικείμενο εξάρθρημα αυτής. Αυτή η αντίδραση του ασθενούς λαμβάνεται ως θετικό apprehension test.
Δοκιμασία φόβου (Apprehension test)
Οι απλές ακτινογραφίες του γόνατος είναι απαραίτητες για τον έλεγχο της θέσης της επιγονατίδας αλλά και την ανεύρεση πιθανών ελεύθερων οστεοχόνδρινων τεμαχίων στην άρθρωση (επόμενη εικόνα). Η μαγνητική τομογραφία χρειάζεται επίσης για τους ίδιους λόγους αλλά και για την ανάδειξη της ρήξης των συνδέσμων που συνοδεύουν συνήθως το εξάρθρημα της επιγονατίδας (μεθεπόμενη εικόνα).
Α. Φυσιολογική ακτινογραφία (σε κύκλο η επιγονατίδα), Β. Εξαρθρωμένη επιγονατίδα (στον κίτρινο κύκλο)
Α. Σχηματική απεικόνιση και Β. Μαγνητική τομογραφία εξαρθρήματος επιγονατίδας με τις τυπικές συνοδές βλάβες: οστικό οίδημα έσω χείλους επιγονατίδας και έξω μηριαίου κονδύλου (κίτρινα βέλη), ρήξη των συνδέσμων (πράσινο βέλος).
Ποιες είναι οι αιτίες που οδηγούν στο εξάρθρημα επιγονατίδας;
Υπάρχουν ανατομικές παραλλαγές που προδιαθέτουν σε εξάρθρημα επιγονατίδας. Αυτές είναι:
- Υψηλή θέση της επιγονατίδας (Patella alta).
- Δυσπλασία μηριαίας τροχιλίας («ρηχή» μηριαία τροχιλία που οφείλεται σε υποπλασία των μηριαίων κονδύλων).
- Αυξημένη απόσταση του κνημιαίου κυρτώματος από τη μηριαία τροχηλία (δείκτης TT-TG).
- Έντονη βλαισότητα γόνατος (αυξημένη γωνία Q).
Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι το 87% των ατόμων με εξάρθρημα επιγονατίδας, είχαν τουλάχιστον έναν από αυτούς τους ανατομικούς παράγοντες κινδύνου.
Άλλες αιτίες εξαρθρήματος είναι:
- Αθλητική κάκωση με πίεση της επιγονατίδας επί τα εκτός κατά την κάμψη του γόνατος.
- Γενικευμένη χαλαρότητα των συνδέσμων, που συμβαίνει σε μερικά παιδιά, κυρίως κορίτσια στην εφηβία.
- Ειδικές περιπτώσεις με νευρολογικές παθήσεις (εγκεφαλική παράλυση, σύνδρομο Down)
Πρόγνωση
Τουλάχιστον το 1/3 των ασθενών με πρώτο εξάρθρημα επιγονατίδας θα υποστεί και δεύτερο επεισόδιο στο μέλλον. Αυτό εξαρτάται κατά πολύ από τις δραστηριότητες, γι’αυτό και τα ποσοστά υποτροπής σε νέους αθλητές υπερβαίνουν το 50%.
Όταν όμως συμβεί και δεύτερο επεισόδιο, τότε, ανεξαρτήτως δραστηριοτήτων, περισσότερο από 50% θα συμβεί και τρίτο, οδηγώντας σε αστάθεια της επιγονατίδας. Στην περίπτωση αυτή παραμένει πάντα μια προς τα έξω στροφή της επιγονατίδας, οδηγώντας σε αυξημένη πίεση του αρθρικού χόνδρου και πρώιμη εμφάνιση χονδροπάθειας και αρθρίτιδας (επόμενη εικόνα).
Προς τα έξω παρεκτόπιση της επιγονατίδας, με αύξηση τοπικά της πίεσης του αρθρικού χόνδρου (κόκκινα βέλη)
Πως θεραπεύεται το εξάρθρημα επιγονατίδας;
Η θεραπεία του πρώτου εξαρθρήματος της επιγονατίδας είναι συνήθως συντηρητική. Εφαρμόζεται ειδικός λειτουργικός δυναμικός νάρθηκας για λίγες εβδομάδες ο οποίος εμποδίζει την κάμψη του γόνατος πέραν των 60 μοιρών και συγχρόνως ωθεί την επιγονατίδα προς τα έσω (επόμενη εικόνα). Συστήνεται η βάδιση με χρήση 1-2 βακτηριών για μερική φόρτιση του τραυματισμένου σκέλους.
Ακολουθεί πρόγραμμα αποκατάστασης που περιλαμβάνει λειτουργική ακινητοποίηση της επιγονατίδας στην φυσιολογική της θέση με ταυτόχρονη ενδυνάμωση του έσω πλατέος μυός και των απαγωγών του ισχίου. Ο χρόνος αποκατάστασης συνήθως υπερβαίνει τους 3 μήνες.
Ειδικός λειτουργικός κηδεμόνας για την αποκατάσταση
Η χειρουργική θεραπεία έχει θέση στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Σε νέους αθλητές υψηλών επιδόσεων,
- Σε παρουσία αποσπασμένου οστεοχόνδρινου τεμαχίου, το οποίο επανακαθηλώνουμε χειρουργικά,
- Σε υποτροπιάζοντα εξαρθρήματα επιγονατίδας.
Στην τελευταία περίπτωση απαιτείται λεπτομερής κλινικός και απεικονιστικός έλεγχος, ώστε να αναγνωριστεί επακριβώς η αιτία του εξαρθρήματος. Υπάρχει πληθώρα επεμβάσεων, αναλόγως της αιτίας που προκαλεί το εξάρθρημα, επομένως ο χειρουργός οφείλει να επιλέξει την κατάλληλη για κάθε περίπτωση.
Συμπερασματικά, το εξάρθρημα επιγονατίδας εμφανίζεται σε νέα άτομα ηλικία 15-30 ετών, δραστήρια, με ανατομικές παραλλαγές που προδιαθέτουν στο εξάρθρημα. Αν και συνήθως το πρώτο εξάρθρημα αντιμετωπίζεται συντηρητικά, συνήθως οι υποτροπές είναι συχνές. Σε υποτροπιάζοντα εξαρθρήματα, η ενδεικνυόμενη χειρουργική επέμβαση είναι πολύ χρήσιμη στην πρόληψη της αστάθειας της επιγονατίδας.
Εάν πάσχετε από εξάρθρημα επιγονατίδας, ζητήστε τη γνώμη του ειδικού σε θέματα γόνατος Β.Κ.Φωτόπουλου. Η πολυετής ενασχόλησή του με τα εξαρθρήματα επιγονατίδας και η εμπειρία του με πολλές χειρουργικές τεχνικές αντιμετώπισης του εξαρθρήματος, θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά το πρόβλημα.
Ενημερωθείτε, διαβάζοντας τα ακόλουθα ενδιαφέροντα άρθρα:
- Χειρουργική αντιμετώπιση εξαρθρήματος επιγονατίδας
- Ρήξη προσθίου χιαστού συνδέσμου
- Ρήξη μηνίσκου
- Τενοντοπάθεια επιγονατιδικού
