Οσφυαλγία-ραχιαλγία στα παιδιά

[content_table]

 H οσφυαλγία-ραχιαλγία στα παιδιά θεωρείται σπάνια οντότητα, σε σύγκριση με την αντίστοιχη των ενηλίκων. Τα τελευταία, όμως, χρόνια υπάρχει μια διαρκώς αυξανόμενη συχνότητα στην εμφάνισή της. Σε αυτό συντελεί η αύξηση σωματικού βάρους στις μικρότερες ηλικίες, οι επίπονες και εντατικές αθλητικές δραστηριότητες, αλλά και το αυξανόμενο βάρος των σχολικών σακιδίων.

Πολύ συχνά, οι γονείς, οι προπονητές, αλλά και οι παιδίατροι υποτιμούν το σύμπτωμα. Έτσι, καθυστερούν στην αξιολόγηση της οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά και στη διάγνωση κάποιας υποκείμενης παθολογίας.

Στην εφηβεία, χρόνιος πόνος παρατηρείται περίπου στο 15 με 20% των παιδιών και σχετίζεται με αθλητική δραστηριότητα. Στην προεφηβική όμως περίοδο, η πιθανότητα κάποιας υποκείμενης διαταραχής και μάλιστα σοβαρής, είναι σαφώς μεγαλύτερη.

Ενδείξεις για περαιτέρω έλεγχο οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά

Πότε όμως πρέπει να μας προβληματίσει η παρουσία οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά; 

• Όταν το παιδί είναι μικρότερο των πέντε ετών,
• Όταν ο πόνος είναι νυχτερινός και μάλιστα προκαλεί αφύπνιση του παιδιού,
• Όταν συνοδεύεται από γενικευμένα συμπτώματα, όπως πυρετό, κακουχία, απώλεια βάρους,
• Όταν η διάρκεια του συμπτωμάτων υπερβαίνει τις τέσσερις εβδομάδες,
• Όταν διαταράσσεται η φυσιολογική στάση του σώματος,
• Όταν υπάρχει περιορισμός της κινητικότητας ή νευρολογικά συμπτώματα.

Πώς εμφανίζεται η οσφυαλγία-ραχιαλγία στα παιδιά;

Τα συχνότερα συμπτώματα, που θα παρατηρούσουν οι γονείς και οι παιδίατροι είναι:

• Διάχυτος πόνος στη ράχη ή τον αυχένα που επιδεινώνεται με την κατάκλιση,
• Αδυναμία των κάτω άκρων,
• Αδέξιες κινήσεις,
• Συχνές πτώσεις,
• Καθυστέρηση στην ηλικία έναρξης της βάδισης (σε μικρά παιδιά),
• Σκολίωση ή ραιβόκρανο και
• Διαταραχές αισθητικότητας ή απώλεια ελέγχου της ούρηση-αφόδευσης.

Κλινική διάγνωση οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά

Η κλινική εξέταση από πεπειραμένο Ορθοπαιδικό είναι απαραίτητη, πριν προβούμε σε οποιοδήποτε απεικονιστικό έλεγχο.
Ο Ορθοπαιδικός, αφού θέσει την υποψία,  θα κρίνει σε ποιο παιδί θα ζητήσει περαιτέρω εξετάσεις. Ο απεικονιστικός έλεγχος θα ζητηθεί σε παιδιά και εφήβους, για τους οποίους υπάρχει ισχυρή υποψία υποκείμενης παθολογίας. Να λαμβάνουμε υπόψη ότι το παιδί είναι αναπτυσσόμενος σκελετός. Η περιττή έκθεση σε ακτινοβολία (ακτινογραφίες, αξονικές) πρέπει να αποφεύγεται.

Απεικονιστικός έλεγχος οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά

Συνήθως, η απλή ακτινογραφία (face και profile) δίνει σημαντικές πληροφορίες για τα οστά και την ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης. Αν απαιτηθεί περαιτέρω έλεγχος, η κύρια επιλογή είναι η μαγνητική τομογραφία. Λιγότερο συχνά θα ζητηθεί αξονική τομογραφία ή σπινθηρογράφημα.

Αίτια οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά

Τα αίτια που προκαλούν οσφυαλγία-ραχιαλγία στα παιδιά μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κύριες κατηγορίες:

1. μυοσκελετικές κακώσεις,
2. φλεγμονώδεις παθήσεις σπονδυλικής στήλης και
3. όγκοι της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού.

1. Μυοσκελετικές κακώσεις

Συχνότερα συμβαίνουν μυϊκές κακώσεις, που δε χρειάζονται απεικονιστική διερεύνηση και υποχωρούν με συντηρητική αντιμετώπιση (ανάπαυση και φυσικοθεραπεία). Στην κατηγορία αυτή υπάγονται επίσης οι οστικές κακώσεις και οι κακώσεις των μεσοσπονδύλιων δίσκων. 

Η συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή των παιδιών σε αθλητικές δραστηριότητες αυξάνει αναλόγως και τον κίνδυνο τραυματισμού. Επιπροσθέτως, η αυξανόμενη ένταση της προπόνησης οδηγεί συχνότερα σε καταπόνηση των οστών και των αρθρώσεων. Λανθασμένα, ο παιδικός σκελετός αντιμετωπίζεται από τους προπονητές, γυμναστές, ακόμα κια τους γονείς, ως σκελετός ενηλίκου σε μικρογραφία. Αυτό δεν είναι σωστό. Ο σκελετός του παιδιού έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά, ανάγκες και ευαισθησίες. Συνεπώς, πολύ συχνά η παιδική οσφυαλγία οφείλεται μόνο και μόνο σε καταπόνηση.

Η κακή στάση του σώματος αποτελεί σημαντική αιτία οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά. Η πολύωρη ενασχόληση με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τάμπλετ και ηλεκτρονικά παιχνίδια συντελεί στην οσφυαλγία παίδων. Επίσης, η κακή στάση σώματος κατά το διάβασμα είναι συχνή αιτία. Η βαριά σχολική τσάντα προκαλεί και επιδεινώνει την παιδική οσφυαλγία.  

Σπονδυλόλυση-Σπονδυλολίσθηση

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη Σπονδυλόλυση-Σπονδυλολίσθηση. Αφορά μια συχνή αιτία οσφυαλγίας στα παιδιά.

Η Σπονδυλόλυση είναι η διακοπή της οστικής συνέχειας (λύση) του σπονδύλου μεταξύ των άνω και κάτω αρθρικών αποφύσεων στο τμήμα εκείνο που ονομάζεται ισθμός. Η λύση αυτή, που τις πιο πολλές φορές είναι αμφοτερόπλευρη, συμβαίνει σε μεγαλύτερη συχνότητα στον Ο5 σπόνδυλο και σε μικρότερη στους Ο4 και Ο3 σπονδύλους. Κυριότερη αιτία της είναι τα κατάγματα από καταπόνηση (stress fractures). Πρόκειται για επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς. Αυτοί προκαλούνται από την άθληση κυρίως σε αθλήματα που έχουμε επαναλαμβανόμενη υπερέκταση του κορμού. Η κλινική εικόνα εκδηλώνεται με χαμηλή συνήθως οσφυαλγία. Η απλή ακτινογραφία μπορεί να είναι βοηθητική. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με την μαγνητική τομογραφία. Αναγνωρίζονται το συνοδό οστικό οίδημα και η επέκτασή του στα παρακείμενα τμήματα του σπονδυλικού τόξου. Η αξονική τομογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματική μέθοδος.

Η θεραπεία της σπονδυλόλυσης και των κακώσεων είναι κατά κανόνα συντηρητική. Συνιστάται ανάπαυση, περιορισμός αθλητικών δραστηριοτήτων και λήψη αναλγητικών από το στόμα. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να είναι χρήσιμη η φυσικοθεραπεία.

Ως σπονδυλολίσθηση χαρακτηρίζουμε την  πρόσθια μετακίνηση του υπερκείμενου σπονδύλου (συνήθως του Ο5 επί του Ι1, επόμενη εικόνα). Ο βαθμός σπονδυλολίσθησης μπορεί να εκτιμηθεί τόσο με ακτινογραφία, όσο και με μαγνητική τομογραφία.

Σπονδυλολίσθηση: από τη φυσιολογική σπονδυλική στήλη (αριστερά) προς την σπονδυλολίσθηση 4ου βαθμού (δεξιά)

Η φθορά (εκφύλιση) του μεσοσπονδυλίου δίσκου δεν είναι συνήθης στα παιδιά που εμφανίζουν οσφυαλγία. Η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου όμως είναι πολύ πιο σπάνια στα παιδιά σε σχέση με τους ενηλίκους. Όταν όμως υπάρχει, η κλινική συμπτωματολογία δε διαφέρει από αυτή των μεγαλύτερων παιδιών. Πολλές δισκοκήλες μπορεί να είναι ασυμπτωματικές ακόμα και να αν πάρουν μεγάλες διαστάσεις. Στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων υπάρχει πλήρης θεραπεία χωρίς να απαιτηθεί η χειρουργική παρέμβαση.

2. Φλεγμονώδεις διαταραχές

Η οσφυαλγία-ραχιαλγία στα παιδιά μπορεί να οφείλεται σε φλεγμονές της σπονδυλικής στήλης. Οι φλεγμονές μπορεί να προσβάλλουν το σπονδυλικά σώματα, τους μεσοσπονδύλιους δίσκους, τα παρασπονδυλικά μαλακά μόρια και σπανιότερα τον επισκληρίδιο χώρο, τις μήνιγγες και τον ίδιο το νωτιαίο μυελό.
Η φλεγμονή του μεσπονδύλιου δίσκου (δισκιτίδα) οφείλεται συχνότερα σε μικρόβια (σταφυλόκοκκο η στρεπτόκοκκο) και εκδηλώνεται με οσφυαλγία, δυσχέρεια βάδισης, μυϊκό σπασμό και πυρετό. Εργαστηριακά διαπιστώνονται αυξημένοι δείκτες φλεγμονής (ΤΚΕ, CRP), αλλά η ακτινογραφία συνήθως δεν έχει ευρήματα. Η εξέταση εκλογής είναι η μαγνητική τομογραφία που απεικονίζει την προσβολή του μεσοσπονδυλίου δίσκου και των παρακείμενων τμημάτων των σπονδύλων. Αναδεικνύει επίσης την επέκταση της φλεγμονής στα παρακείμενα μαλακά μόρια ή τον επισκληρίδιο χώρο.

3. Νεοπλάσματα

Περιλαμβάνουν νεοπλάσματα οστικής προέλευσης όπως το οστεοειδές οστέωμα, το οστεοβλάστωμα, η ιστιοκυττάρωση Lagerhans (ηωσινόφιλο κοκκίωμα). Περιλαμβάνουν επίσης νεοπλάσματα του νωτιαίου μυελού, ή άλλες βλάβες που βρίσκονται μέσα στο νωτιαίο σωλήνα, αλλά και εκτός νωτιαίου μυελού.

Το οστεοειδές οστέωμα προκαλεί επώδυνη σκολίωση. Ο πόνος είναι συχνά νυχτερινός και υποχωρεί με την λήψη ασπιρίνης. Η διάγνωση γίνεται με την μαγνητική ή την αξονική τομογραφία. Σε αυτές αναδεικνύεται η λεγόμενη «φωλεά» του οστεώματος, που περιβάλλεται από σκλήρυνση του οστού και οστικό οίδημα. Θεραπευτικά αντιμετωπίζεται τα τελευταία χρόνια με «θερμοκαυτηρίαση με ραδιοσυχνότητες» (Radiofrequency Ablation). Γίνεται πάντα με την καθοδήγηση αξονικού τομογράφου με πολύ καλά αποτελέσματα.

Οι όγκοι του νωτιαίου μυελού είναι λιγότερο συχνοί στα παιδιά από τους αντίστοιχους όγκους του εγκεφάλου και εκδηλώνονται κυρίως μεταξύ 10ου και 16ου έτους. Το αστροκύττωμα αποτελεί το συχνότερο ενδομυελικό όγκο, που εμφανίζεται συχνότερα σε μικρότερες ηλικίες. Το επενδύμωμα, δεύτερος σε συχνότητα όγκος, απαντάται σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Συμπερασματικά, η συχνότητα οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Δε θα πρέπει να λαμβάνεται πάντα ως αποτέλεσμα υπερβολικής άσκησης. Ειδικά, όταν εμφανίζεται σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας, θα πρέπει να ζητηθεί η γνώμη του ειδικού.