Στενό παπούτσι και κότσι: μια πολυετής σχέση

[content_table]

Εισαγωγή

Το στενό παπούτσι και το κότσι (βλαισός μεγάλος δάκτυλος, hallux valgus) διατηρούν μια πολυετή σχέση. Μάλιστα λέγεται ότι το κότσι ιστορικά είναι τόσο παλιό, όσο και το… παπούτσι! Η θεωρία λέει ότι το κότσι εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της χρήσης στενών και ψηλοτάκουνων υποδημάτων. Πόσο κοντά στην αλήθεια είναι αυτή η θεωρία; Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά τους.

Έχει υπολογιστεί ότι κατά μέσο όρο κάθε άνθρωπος βαδίζει στη ζωή του μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα. Κάθε βήμα που κάνουμε ασκεί στα πόδια μας πιέσεις ίσες με το τριπλάσιο σχεδόν του σωματικού βάρους μας. Όταν τρέχουμε, οι πιέσεις μπορεί να φτάσουν στο δεκαπλάσιο. Φανταστείτε, λοιπόν, την καταπόνηση που υφίστανται τα πόδια μας, όταν οι πιέσεις αυτές ασκούνται την ώρα που αυτά στριμώχνονται σε λάθος παπούτσια.

Τα λάθος παπούτσια φαίνεται ότι αποτελούν τον κανόνα παρά την εξαίρεση. Η Αμερικανική Ποδιατρική Εταιρεία (APMA) δημοσίευσε προσφάτως στοιχεία που έδειξαν ότι το 88% των γυναικών φορούν παπούτσια που είναι πολύ μικρά ή στενά για τα πόδια τους, ενώ μελέτη της Εταιρείας Ποδιάτρων (SCP) της Βρετανίας έδειξε πως σχεδόν τέσσερις στις δέκα γυναίκες και δύο στους δέκα άντρες φορούν παπούτσια που τους πονάνε, μόνο και μόνο επειδή αυτά είναι στη μόδα!

Στενό παπούτσι και κότσι

Στο σύγχρονο πολιτισμό η χρήση υποδημάτων είναι καθημερινή και πολύωρη.
Το κότσι συμβαίνει σχεδόν αποκλειστικά σε άτομα που φορούν παπούτσια αλλά εμφανίζονται περιστασιακά και σε άτομα που δεν χρησιμοποιούν υποδήματα.

Στενό παπούτσι και κότσι: Επιδημιολογικά στοιχεία

Η ιδέα ότι τα υποδήματα είναι η κύρια αιτία στην ανάπτυξη του hallux valgus (κότσι) τεκμηριώθηκε από μια μελέτη στην οποία το 33% των ατόμων που χρησιμοποιούν παπούτσια είχαν αναπτύξει σε κάποιο βαθμό κότσι, ενώ άτομα που δε χρησιμοποιούσαν παπούτσια ανέπτυξαν κότσι σε ποσοστό μόνο 2%. Ανάλογη εργασία βρήκε πολύ χαμηλή συχνότητα εμφάνισης hallux valgus σε νιγηριανό πληθυσμό, που δε φορούσε παπούτσια.

Στην Ιαπωνία, η εμφάνιση του hallux valgus ήταν εξαιρετικά σπάνια, λόγω της φύσης των παραδοσιακών υποδημάτων τους (επόμενη εικόνα). Όταν η κατασκευή μοντέρνων δερμάτινων υποδημάτων ξεπέρασε σε μεγάλο βαθμό την κατασκευή παραδοσιακών σανδαλιών τη δεκαετία του 1970, η συχνότητα της παραμόρφωσης του hallux valgus αυξήθηκε σημαντικά.

Τυπικό παραδοσιακό ιαπωνικό υπόδημα (σαγιονάρα)

Αντίστοιχα, οι γιατροί στη Γαλλία αναφέρθηκαν στην ανάπτυξη των παραμορφώσεων του hallux valgus ήδη από τον 18ο αιώνα. Πριν από αυτό το χρονικό διάστημα, τα κοινά υποδήματα ήταν βασισμένα σε ένα ελληνορωμαϊκό στυλ, τα σανδάλια.

Από το 17ο αιώνα, χρησιμοποιούνται τα στενά υποδήματα με τακούνι 4-5 εκατοστών. Έρευνες σε σκελετούς του 17ου-18ου αιώνα ανέδειξαν μεγαλύτερη συχνότητα hallux valgus σε άνδρες, λόγω της συχνότερης χρήσης από αυτούς υποδημάτων με ψηλό τακούνι.

Υποδήματα 17ου-18ου αιώνα

Μελέτες στη Νέα Γουινέα, στη Νότια Αφρική, στη Δυτική Αφρική, στο Βελγικό Κονγκό και στα Νησιά Σολομώντος βρήκαν κάποιο στοιχείο του 1ου μεταταρσίου (ραιβό πρώτο μετατάρσιο) και περιστασιακά ασυμπτωματικό κότσι στους γηγενείς πληθυσμών (επόμενη εικόνα).

Κότσι σε ιθαγενείς της αφρικανικής ηπείρου

Σε άλλη εργασία αναφέρεται ότι σε μια αγροτική κορεατική κοινότητα το γυναικείο άτομο κατά την τέταρτη έως έβδομη δεκαετία είχε υψηλότερη συχνότητα παραμόρφωσης.

Στενό παπούτσι και κότσι: άλλοι παράγοντες

Μπορεί κανείς να συμπεράνει από αυτές τις μελέτες ότι υπάρχει μια ασυμπτωματική παραμόρφωση βλαισού μεγάλου δακτύλου σε ένα άτομο που δεν μπορεί να αποδοθεί σε κληρονομικά αίτια. Στους πληθυσμούς που φορούν παπούτσια, ωστόσο, αναμένεται να εμφανισθεί ένα συμπτωματικό και επώδυνο κότσι πιο συχνά. Ένα φαρδύ πρόσθιο πόδι που αναγκάζεται να στριμωχθεί σε ένα παπούτσι μπορεί έτσι να οδηγήσει σε συμπτώματα από το κότσι.

Αν και τα παπούτσια φαίνεται να είναι ένας ουσιαστικός εξωγενής παράγοντας στην ανάπτυξη του hallux valgus, η παραμόρφωση δεν αναπτύσσεται σε πολλούς ανθρώπους που φορούν μοντέρνα υποδήματα. Επομένως, υπάρχουν ορισμένοι ενδογενείς προδιαθεσικοί παράγοντες οι οποίοι κάνουν κάποια πόδια πιο ευάλωτα στην επίδραση των υποδημάτων και επίσης προδιαθέτουν ώστε κάποια άλλα πόδια να αναπτύξουν ασυμπτωματικό κότσι.

Αν και τα στενά μοδάτα υποδήματα έχουν ενοχοποιηθεί στην εξέλιξη των παραμορφώσεων του hallux valgus στους ενήλικες, πολλοί συγγραφείς θεωρούν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η παραμόρφωση του hallux valgus σε ανήλικους ασθενείς δεν φαίνεται να επηρεάζεται από τη χρήση υποδημάτων. Επομένως, τα στενά παπούτσια παίζουν μικρό ή καθόλου ρόλο στο κότσι της εφηβικής ηλικίας.

Σε μια μελέτη των ενηλίκων με κότσι, αναφέρεται ότι μόνο το 34% των ασθενών που υποβλήθηκαν σε χειρουργική διόρθωση ενέπλεξαν τα στενά υποδήματα ως αιτία της παραμόρφωσής τους. Σε μια παλαιότερη μελέτη αναφέρεται ότι το 60% των ανδρών με κότσι που είχαν υποβληθεί σε χειρουργική διόρθωση ενοχοποίησε τα στενά παπούτσια ως αιτία της παραμόρφωσής τους.

Ποια είναι τα παπούτσια που ενοχοποιούνται συνηθέστερα για προβλήματα στα πόδια;

Σύμφωνα με μελέτες, αν και οι ψηλοτάκουνες γόβες είναι οι πιο γνωστές για την πρόκληση προβλημάτων στα πόδια, αυτά πιο συχνά οφείλονται στα κλειστά στενά παπούτσια δίχως κορδόνια που κάνουν το πόδι να ολισθαίνει προς τα εμπρός και πιέζουν τα δάκτυλα στο πρόσθιο τμήμα τους.

Ποια είναι η λύση σε όλα αυτά;

Η προφανής: να υποκύπτουμε μεν στην μόδα, αλλά μόνο για ειδικές περιστάσεις, όπως χρήση των υποδημάτων αυτών σε μια εκδήλωση για 2-3 ώρες, κάποιες φορές το μήνα. Για την καθημερινότητά μας, θα πρέπει να επιλέγουμε πολύ προσεκτικά τα παπούτσια που θα φορέσουμε. Το σωστό παπούτσι βοηθάει στην υγεία, όχι μόνο του ποδιού αλλά και ολόκληρου του σώματος.
Για καθημερινή χρήση, οι μεν γυναίκες πρέπει να επιλέγουν παπούτσια με:

• χαμηλό τακούνι (όχι πάνω από 4 εκατοστά),
• κλειστά στο πάνω μέρος του άκρου πόδα,
• στρογγυλό πρόσθιο τμήμα (το ακριβώς αντίθετο από τις γόβες-στιλέτο, με άλλα λόγια),

ενώ οι άντρες πρέπει να προτιμούν παπούτσια με κορδόνια ή velcro, που επίσης είναι στρογγυλά και άνετα μπροστά. Χρήσιμες πληροφορίες για το σωστό παπούτσι, θα βρείτε στο ενδιαφέρον άρθρο “Η υγεία επί ποδός”.

Για ακόμα μεγαλύτερη προστασία στις γυναίκες, συνιστάται να εναλλάσσουν τα παπούτσια τους: τη μια μέρα να φορούν ίσια και την άλλη ένα ζευγάρι με λίγο τακούνι.

Η συμβουλή αυτή δεν αφορά μόνον την υγεία των άκρων πόδων, αλλά και των γονάτων, της μέσης και των νεύρων των ποδιών. Μελέτες έχουν δείξει πως η συνεχής χρήση ψηλοτάκουνων παπουτσιών αυξάνει τον κίνδυνο αναπτύξεως αρθρίτιδας στα γόνατα, νευρινώματος Morton, δυσμορφιών των άκρων πόδων και των αστραγάλων, καθώς και οσφυαλγίας, επειδή καταπονούν τους μυς χαμηλά στην πλάτη.

Οι κίνδυνοι αυτοί δεν αφορούν μόνον τις γόβες-στιλέτο, αλλά και τα παπούτσια με ψηλά αλλά φαρδιά τακούνια. Αυτά, φαίνεται ότι ασκούν ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις στα γόνατα απ’ ότι οι γόβες-στιλέτο, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

Συμπερασματικά λοιπόν, θα λέγαμε ότι πραγματικά το στενό παπούτσι σχετίζεται με την ανάπτυξη του (επώδυνου ή ανώδυνου) βλαισού μεγάλου δακτύλου.  Τα ψηλοτάκουνα υποδήματα, επιπροσθέτως, καταπονούν ακόμα περισσότερα τα πόδια, οδηγώντας και σε άλλες παθήσεις των κάτω άκρων. 

Tips

Να αγοράζετε παπούτσια το απόγευμα, ώστε τα πόδια σας να είναι λίγο “πρησμένα”. Έτσι θα επιλέξετε λίγο πιο “άνετο” παπούτσι, που θα είναι ξεκούραστο στη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας και δε θα σας “χτυπάει» κάπου.

Ενημερωθείτε σωστά για το σωστό παπούτσι από τον ειδικό Δρ Β.Κ.Φωτόπουλο.

Μπορείτε επίσης να διαβάσετε τα ακόλουθα ενδιαφέροντα άρθρα:

• Η υγεία επί… ποδός
• Βλαισός μέγας δάκτυλος (κότσι)
• Σφυροδακτυλία
• Μεταταρσαλγία- πτώση κεφαλών μεταταρσίων