Ο επώδυνος ώμος είναι ένας από τους συχνότερους λόγους επίσκεψης στον Ορθοπαιδικό. Μπορεί να έχει τη μορφή χρόνιας ενόχλησης, ή να είναι ένα οξύ συμβάν. Κυρίως παλαιότερα, αλλά πολύ συχνά ακόμα και σήμερα, οι ασθενείς φεύγουν με τη διάγνωση της «περιαρθρίτιδας» του ώμου και με τη συμβουλή να ακολουθήσουν στα τυφλά κάποια θεραπεία.
Συνήθως, αυτή αποτυγχάνει, διότι πρωτίστως έχει αποτύχει η ορθή διάγνωση.
Ο όρος «περιαρθρίτιδα» δεν αναφέρεται σε κανένα σύγχρονο επιστημονικό ορθοπαιδικό σύγγραμμα. Χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν για να περιγράψει όλες εκείνες τις αιτίες του πόνου, τις οποίες ο γιατρός αδυνατούσε να αναγνωρίσει. Τις τελευταίες όμως δύο δεκαετίες ο όρος αυτός πρέπει να περάσει πια στο χρονοντούλαπο. Η ευρεία χρήση της μαγνητικής τομογραφίας, του υπερήχου, αλλά και η αρθροσκόπηση, βοήθησαν στην κατανόηδση των παθήσεων του ώμου. Τα κατάλληλα κλινικά τεστ και οι διαγνωστικές εξετάσεις οδηγούν με ακρίβεια στη σωστή διάγνωση. Έτσι, ο Ιατρός μπορεί να προτείνει την ενδεικνυόμενη θεραπεία και όχι στα τυφλά την ίδια θεραπεία για όλες τις περιπτώσεις.
Ο ώμος αποτελεί τη σύνδεση του χεριού μας (του πολυτιμότερου ίσως εργαλείου της ανθρώπινης φύσης) με τον κορμό. Είναι μια αρκετά σύνθετη άρθρωση Συμμετέχουν οστά (κλείδα, ωμοπλάτη, βραχιόνιο), μύες/τένοντες (υποπλάτιος, υπερακάνθιος, υπακάνθιος, ελάσσων στρογγύλος, μείζων θωρακικός, πλατύς ραχιαίος, δικέφαλος βραχιόνιος, δελτοειδής, κορακοβραχιόνιος) και αρθρικός θύλακος με συνδέσμους σε τέτοιο βαθμό, ώστε να προσφέρουν ένα μεγάλο εύρος κίνησης και μηχανική σταθερότητα, για να επιτευχθούν οι λειτουργίες του άνω άκρου. Χρησιμοποιείται καθημερινά σε ένα συνδυασμό χιλιάδων κινήσεων. Έτσι είναι λογικό κάποια στιγμή να μας διαμαρτυρηθεί με τη μορφή άλγους.
Ο πόνος αυτός μπορεί να είναι χρόνιος, ή προοδευτικά επιδεινούμενος και ενοχλητικός. Μπορεί, όμως, να εμφανιστεί και με τη μορφή οξέως συμβάντος, είτε μετά από τραυματισμό (ήπιο ή σοβαρό), είτε χωρίς τραυματισμό. Εάν έχει προηγηθεί πτώση πάνω στο χέρι, μπορεί να έχει συμβεί κάποιο κάταγμα (σπάσιμο) στα οστά. Ο τραυματισμός μπορεί να οδηγήσει επίσης σε σχίσιμο (ρήξη) στους τένοντες, ή ακόμα και εξάρθρημα του ώμου. Ο πόνος στον ώμο εμφανίζεται χαρακτηριστικά κατά τις νυκτερινές ώρες, δυσχεραίνοντας την ποιότητα του ύπνου.
Οι αιτίες του χρόνιου πόνου κατά σειρά συχνότητας είναι:
Είναι λογικό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις συνυπάρχουν 2 ή περισσότερα από τα ανωτέρω αίτια.
Στα αίτια του πόνου πρέπει πάντα ο γιατρός να συμπεριλάβει και γενικότερες παθήσεις που αντανακλούν στον ώμο. Τέτοιες περιπτώσεις είναι:
Ο γιατρός που εξετάζει τον ώμο πρέπει να διαθέτει τις γνώσεις και την εμπειρία πάνω στην περιοχή που εξετάζει. Έτσι, χρησιμοποιώντας τα ποικίλα κλινικά τεστ, είναι συνήθως ικανός να θέσει την ακριβή διάγνωση της πάθησης. Εάν χρειαστεί, θα την επιβεβαιώσει με τις κατάλληλες απεικονιστικές εξετάσεις. Η ακτινογραφία σε 2 ή 3 επίπεδα, καθώς και η μαγνητική τομογραφία συνήθως αρκούν. Ειδικά, η μαγνητική τομογραφία προσφέρει εξαιρετικά υψηλής ποιότητας απεικόνιση των δομών του ώμου.
Το υπερηχογράφημα είναι επίσης ένα πολύ αξιόπιστο διαγνωστικό βοήθημα, το οποίο κερδίζει σημαντικό έδαφος και στη χώρα μας. Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική χρησιμοποιείται εδώ και αρκετά χρόνια ευρέως στις παθήσεις του ώμου. Η αξονική τομογραφία χρησιμοποιείται σπάνια και έχει θέση στη μελέτη των καταγμάτων. Επίσης σπάνια μπορεί να χρησιμοποιηθεί και το σπινθηρογράφημα οστών.
Έχοντας θέσει την ορθή διάγνωση, ο ιατρός μπορεί να προτείνει τη σωστή θεραπεία. Αυτή συνίσταται σε συντηρητικά και σε επεμβατικά μέσα. Στη συντηρητική θεραπεία πρωτίστως περιλαμβάνεται:
Στα συντηρητικά μέσα μετά την οξεία φάση σπουδαίο ρόλο παίζει η τροποποίηση των δραστηριοτήτων με τον πάσχοντα ώμο, όπως:
Επί ενδείξεων και εφόσον αποτύχει η συντηρητική αντιμετώπιση, υπάρχει η χειρουργική θεραπεία. Αυτή γίνεται σήμερα αρθροσκοπικά, δηλαδή με 2-3 μικρές οπές δια του δέρματος εισάγεται η κάμερα και τα κατάλληλα εργαλεία στην άρθρωση και πραγματοποιείται η ενδεικνυόμενη επέμβαση. Όχι μόνο αισθητικά, αλλά και λειτουργικά το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Σε αυτό βοηθάει το ότι το αρθροσκόπιο μας επιτρέπει πρόσβαση σε όλα τα σημεία της άρθρωσης. Η εξέλιξη των εργαλείων, των τεχνικών και των υλικών βοηθούν σχεδόν πάντα στην πλήρη αποκατάσταση των βλαβών.
Σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας (εκφύλισης και καταστροφής του χόνδρου), συνήθως χρειάζεται αντικατάσταση του χόνδρου με μεταλλικά εμφυτεύματα (ολική αρθροπλαστική).
Οι σύγχρονες διαγνωστικές τεχνικές, οι γνώσεις μας πάνω στην παθολογία του ώμου, η εμπειρία των χειρουργικών παρεμβάσεων και η ορθή χρήση του αρθροσκοπίου, έχουν τα τελευταία χρόνια καθαρίσει το ομιχλώδες τοπίο γύρω από τις παθήσεις του ώμου σε τέτοιο βαθμό, ώστε η αόριστη και ακαθόριστη χρήση του όρου «περιαρθρίτιδα του ώμου» να φαντάζει πολύ πτωχή για να περιγράψει τα ακριβή αίτια του πόνου και της δυσλειτουργίας της άρθρωσης και να προσδιορίσει την κατάλληλη θεραπεία. Μόνο η σωστή διάγνωση της πάθησης του ώμου εξασφαλίζει την ορθή θεραπευτική αντιμετώπιση.